รู้จักเครื่องวัดแก๊สในงานอับอากาศ: คืออะไร และมีความสำคัญอย่างไร

บทนำ

พื้นที่อับอากาศ (Confined Space) เป็นสภาวะแวดล้อมการทำงานที่มีความเสี่ยงสูง ซึ่งพบได้บ่อยในอุตสาหกรรมหลากหลายประเภท ไม่ว่าจะเป็นการซ่อมบำรุงโรงงาน การทำงานในถังเก็บสารเคมี การทำงานในท่อระบายน้ำ หรือการทำงานในถังบรรจุเชื้อเพลิง

พื้นที่เหล่านี้มักมีข้อจำกัดด้านการระบายอากาศ และอาจมีแก๊สที่เป็นอันตรายสะสมอยู่ จึงทำให้เกิดความเสี่ยงต่อชีวิตของผู้ปฏิบัติงาน เครื่องวัดแก๊ส (Gas Detector) เป็นหนึ่งในเครื่องมือที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันและลดความเสี่ยงเหล่านี้

เครื่องวัดแก๊สในงานอับอากาศคืออะไร?

เครื่องวัดแก๊ส (Gas Detector) คืออุปกรณ์ที่ใช้ในการตรวจวัดและประเมินระดับความเข้มข้นของแก๊สในสภาพแวดล้อมต่างๆ โดยเฉพาะในพื้นที่อับอากาศ ที่มีการเข้าถึงและการระบายอากาศที่จำกัด เครื่องวัดแก๊สสามารถตรวจจับได้ทั้งแก๊สไวไฟ แก๊สพิษ แก๊สออกซิเจน และแก๊สที่ก่อให้เกิดอันตรายอื่นๆ ตัวเครื่องจะทำการวัดค่าความเข้มข้นของแก๊สในอากาศ และแจ้งเตือนผู้ปฏิบัติงานหากพบว่าค่าดังกล่าวเกินกว่าระดับความปลอดภัยที่กำหนดไว้

ประเภทของเครื่องวัดแก๊ส

เครื่องวัดแก๊สสามารถแบ่งออกได้เป็นหลายประเภท ขึ้นอยู่กับการใช้งานและแก๊สที่ต้องการตรวจวัด ดังนี้:

1. เครื่องวัดแก๊สแบบพกพา (Portable Gas Detector)
เครื่องวัดแก๊สแบบพกพามีขนาดเล็กและน้ำหนักเบา ถูกออกแบบมาให้สามารถพกติดตัวเพื่อใช้งานในพื้นที่ต่างๆ ได้สะดวก เหมาะสำหรับการใช้งานระยะสั้น เช่น การตรวจสอบสภาพอากาศก่อนเข้าพื้นที่ทำงานในถังเก็บสารเคมีหรือท่อระบายน้ำ

2. เครื่องวัดแก๊สแบบติดตั้งถาวร (Fixed Gas Detector)
เครื่องวัดแก๊สประเภทนี้จะติดตั้งไว้ในพื้นที่เสี่ยงถาวร เช่น โรงงานที่มีการผลิตหรือจัดเก็บสารเคมี หรือในอาคารที่มีระบบปรับอากาศขนาดใหญ่ เครื่องวัดแก๊สแบบติดตั้งถาวรจะทำหน้าที่ตรวจจับความเข้มข้นของแก๊สและส่งสัญญาณเตือนไปยังระบบควบคุมกลางทันทีเมื่อมีความผิดปกติ

3. เครื่องวัดแก๊สแบบ Multi-Gas Detector
เครื่องวัดแก๊สชนิดนี้สามารถตรวจวัดได้หลายประเภทแก๊สในเวลาเดียวกัน เหมาะสำหรับงานในพื้นที่อับอากาศที่มีความเสี่ยงหลากหลาย เช่น การตรวจวัดทั้งระดับออกซิเจนและแก๊สพิษ พร้อมกันในถังเก็บน้ำเสียหรือถังบรรจุสารเคมี

แก๊สที่ต้องระวังในงานอับอากาศ

พื้นที่อับอากาศมักมีแก๊สชนิดต่างๆ ที่ก่อให้เกิดอันตรายได้ ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็น 4 กลุ่มหลัก ได้แก่:

1. แก๊สไวไฟ (Flammable Gases)
แก๊สไวไฟ เช่น มีเทน (Methane) และโพรเพน (Propane) สามารถเกิดการระเบิดได้เมื่อรวมกับออกซิเจนในปริมาณที่เหมาะสม การตรวจจับแก๊สไวไฟจึงมีความสำคัญมากในการป้องกันการเกิดเพลิงไหม้หรือการระเบิด

2. แก๊สพิษ (Toxic Gases)
แก๊สพิษ เช่น ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (Hydrogen Sulfide) และคาร์บอนมอนอกไซด์ (Carbon Monoxide) สามารถก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพได้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว การสูดดมแก๊สเหล่านี้ในปริมาณที่มากเกินไปอาจทำให้เกิดการหมดสติหรือถึงแก่ชีวิตได้

3. แก๊สที่มีผลกระทบต่อระดับออกซิเจน (Oxygen Depletion/Enrichment Gases)
การขาดออกซิเจน (Oxygen Depletion) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นบ่อยในพื้นที่อับอากาศ โดยระดับออกซิเจนที่ต่ำกว่า 19.5% จะทำให้ร่างกายเกิดภาวะขาดออกซิเจน หากต่ำกว่า 16% อาจทำให้หมดสติได้ ในทางกลับกัน การมีออกซิเจนมากเกินไป (มากกว่า 23.5%) ก็ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดการระเบิดได้เช่นกัน

4. แก๊สที่มีผลกระทบต่อการหายใจ (Asphyxiating Gases)
แก๊สกลุ่มนี้จะลดความสามารถของเลือดในการนำออกซิเจนเข้าสู่ร่างกาย เช่น คาร์บอนไดออกไซด์ (Carbon Dioxide) หากมีความเข้มข้นสูงเกินไปจะทำให้เกิดการหายใจลำบากและอาจถึงแก่ชีวิตได้

การทำงานของเครื่องวัดแก๊ส

เครื่องวัดแก๊สส่วนใหญ่จะมีเซนเซอร์สำหรับตรวจวัดประเภทแก๊สที่ต่างกัน โดยเซนเซอร์เหล่านี้จะมีวิธีการทำงานและการวัดค่าที่แตกต่างกันไป ดังนี้:

1. Electrochemical Sensor
เซนเซอร์ชนิดนี้จะใช้สำหรับการตรวจวัดแก๊สพิษและแก๊สที่มีผลต่อระดับออกซิเจน โดยเซนเซอร์จะทำปฏิกิริยากับแก๊สในอากาศ และเกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมี ซึ่งจะแปลงเป็นสัญญาณไฟฟ้าเพื่อตรวจวัดความเข้มข้นของแก๊สได้อย่างแม่นยำ

2. Catalytic Bead Sensor
ใช้สำหรับการตรวจวัดแก๊สไวไฟ เซนเซอร์ชนิดนี้ทำงานโดยการเผาไหม้แก๊สและตรวจวัดการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ ซึ่งจะสัมพันธ์กับระดับความเข้มข้นของแก๊สในอากาศ

3. Infrared Sensor (IR Sensor)
เซนเซอร์อินฟราเรดถูกใช้ในการตรวจวัดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์หรือแก๊สที่ไม่ทำปฏิกิริยากับเซนเซอร์แบบอื่น การทำงานของเซนเซอร์ชนิดนี้คือการตรวจวัดการดูดซับแสงอินฟราเรดโดยแก๊สในสภาพแวดล้อม

4. Photoionization Detector (PID)
PID ใช้สำหรับการตรวจวัดสารอินทรีย์ระเหย (Volatile Organic Compounds: VOCs) โดยการใช้แสงอัลตราไวโอเลตในการกระตุ้นโมเลกุลของสารเคมีให้เกิดการแตกตัวเป็นไอออน ซึ่งจะถูกวัดค่าสัญญาณไฟฟ้าได้

ความสำคัญของเครื่องวัดแก๊สในงานอับอากาศ

เครื่องวัดแก๊สมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในงานอับอากาศ เนื่องจากสภาวะอับอากาศมักมีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดอุบัติเหตุ เช่น การขาดออกซิเจน การได้รับพิษจากแก๊ส และการเกิดการระเบิด หากไม่มีการตรวจวัดระดับความเข้มข้นของแก๊สอย่างสม่ำเสมอ ผู้ปฏิบัติงานอาจไม่ได้รับการเตือนก่อนที่จะเกิดอันตราย ซึ่งสามารถนำไปสู่ความสูญเสียทั้งต่อชีวิตและทรัพย์สิน

นอกจากนี้ การใช้งานเครื่องวัดแก๊สยังช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานสามารถวางแผนการทำงานได้อย่างปลอดภัย โดยเฉพาะในงานที่ต้องเข้าไปในพื้นที่อับอากาศเป็นเวลานาน การตรวจวัดระดับแก๊สอย่างต่อเนื่องจะช่วยลดความเสี่ยงต่อการสูญเสียสติหรือเกิดอุบัติเหตุได้

วิธีการเลือกเครื่องวัดแก๊สที่เหมาะสม

การเลือกเครื่องวัดแก๊สที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับประเภทของแก๊สที่ต้องการตรวจวัด รวมถึงสภาพแวด

ล้อมของพื้นที่ทำงาน ดังนี้:

1. ประเมินประเภทแก๊สที่ต้องการตรวจวัด
พิจารณาว่าพื้นที่อับอากาศมีความเสี่ยงจากแก๊สชนิดใด เช่น หากมีความเสี่ยงจากการเกิดการระเบิด ควรเลือกเครื่องวัดแก๊สที่สามารถตรวจจับแก๊สไวไฟได้

2. เลือกประเภทเครื่องวัดแก๊สที่เหมาะสม
หากต้องการใช้งานในพื้นที่หลากหลาย ควรเลือกเครื่องวัดแก๊สแบบพกพาที่สามารถตรวจวัดแก๊สหลายชนิดได้ ในขณะที่พื้นที่ที่มีความเสี่ยงถาวร ควรเลือกเครื่องวัดแก๊สแบบติดตั้งถาวรเพื่อความแม่นยำและปลอดภัย

3. พิจารณาความทนทานและความน่าเชื่อถือ
ตรวจสอบว่าเครื่องวัดแก๊สมีมาตรฐานความปลอดภัยที่รองรับ และมีความสามารถในการทำงานในสภาพแวดล้อมที่อาจมีความชื้นหรืออุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

สรุป

เครื่องวัดแก๊สในงานอับอากาศเป็นอุปกรณ์ที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันอุบัติเหตุและความเสี่ยงต่อชีวิตของผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่ที่มีการระบายอากาศจำกัด การทำความเข้าใจถึงประเภทของเครื่องวัดแก๊ส การทำงาน และความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น จะช่วยให้สามารถเลือกใช้และติดตั้งเครื่องวัดแก๊สได้อย่างเหมาะสม และลดความเสี่ยงต่ออุบัติเหตุในพื้นที่อับอากาศได้อย่างมีประสิทธิภาพ